ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ "Τρώω με τα μάτια"
Στην Εδέμ δεν υπήρξε μια ευδαιμονική συμμετρία
όλων από την οποία προέκυψε μια ασυμμετρία με το συμβάν της Πτώσης. Ο Zizek σχολιάζει: "Doesn’t the Bible say exactly the same thing? The serpent
promises Adam and Eve that, by eating the fruit of the tree of Knowledge, they
will become like God; and after the two do it, God says: "Behold, Adam has
become like one of us" (Genesis 3:22). Hegel’s comment is: "So the
serpent did not lie, for God confirms what it said"[1].
Πράγματι το φίδι
δεν ψεύδεται; Δεν υπάρχει η μακαριότητα της μη-έλλειψης στον αμαρτωλό Κήπο της
Εδεμικής υπεραπόλαυσης από την οποία πέφτουν οι πρωτόπλαστοι. Το δέλεαρ δεν
είναι μια φαντασίωση σε σχήμα φαλλικού φιδιού. Το φίδι αποκομμένο από το σώμα
του Αδάμ είναι το πρώτο ιπτάμενο όργανο χωρίς σώμα που παραληρεί από μόνο του.
Αυτή η παραληρηματική ομιλία του επιφέρει την πραγματική επιταγή του παράδοξου
Υπερεγώ-φιδιού όπως σωστά διατυπώνει ο Zizek για το Υπερεγώ: «Κάνε το,
απόλαυσε! Θέλω να κάνεις ακριβώς αυτό που σου απαγορεύω να κάνεις!». Είσαι
ένοχος όταν παραβιάζεις την απαγόρευση αλλά είσαι ακόμη πιο ένοχος όταν υπακούς
σε αυτή. "The Freudian paradox “the more you are innocent,
the more you are guilty”, holds for them: the more they are innocent of the
actual crime, the more they are guilty for enjoying its fruits without paying
the price for them. Superego-pressure enters here, capitalizing on this guilt
in a very specific way: the superego-pressure does not squash the subject’s
individuality, its effect is not to immerse the subject into a crowd where his
or her individuality is dissolved; on the contrary, the superego-pressure individualizes the subject"[2]
Στην λακανική ψυχανάλυση η θυσία
είναι εγκληματική. Καλύπτει φαινομενικά το κενό του Άλλου. Είναι η απόκριση στο
αισχρό υπερεγωτικό κάλεσμα για απόλαυση και δεν έχει θετική αξία χρήσης και
ανταλλαγής. Η πίεση για εξατομίκευση του υποκειμένου είναι πίεση για θυσία στο
βωμό ενός παγανιστικού Θεού σε σχήμα φιδιού. Θυσιάζεται για να υπάρξει ο
ανυπόστατος και ασύστατος Άλλος. Συγχρόνως θα πρέπει η θυσία του να αποφέρει το
κέρδος μιας υπεραπόλαυσης του Άλλου η οποία θα αντιστραφεί σε ενοχή και χρέος
του υποκειμένου που δεν θα αποπληρωθεί ποτέ. Η οπτική γωνία θέασης του κόσμου
γίνεται αγωνία για το τίποτα. Η όραση θολώνει από ένα τυφλό σημείο που αγνοεί.
Η επόμενη κίνηση είναι ένα μοιραίο δίλημμα: «Να υπερβεί την απαγόρευση ή να
απαγορεύσει την απαγόρευση;» Ό,τι και να επιλέξει ο Αδάμ-άνθρωπος θα πέσει στην
έλλειψη της έλλειψης. Στο αδηφάγο κάλεσμα «ως Θεοί».
Η Πτώση
συνέβη πρώτα στο οπτικό πεδίο της Εύας. Είναι μια πτώση στο ίδιο το βλέμμα της
που ατενίζει το αισθησιακά ωραίο στην όψη του καρπού της ολικής γνώσης. Πέφτει
από τα ίδια της τα μάτια στην θέα του αντικειμένου της ολότητας και ακολουθεί
το στοματικό πεδίο. Η πρωταρχική σαγηνευτική σκηνή εμπεριέχει το «τρώω με τα
μάτια» και επακολουθεί το «τρώω με το στόμα». Αν τώρα η Εύα γίνει το ίδιο το
αντικείμενο της απόλαυσής της, δηλαδή ο καρπός του δένδρου της γνώσης του καλού
και του κακού, τότε θα χρειαστεί επειγόντως την ενσάρκωση μιας διαχωριστικής
μπάρας για να εμποδίσει το σημαίνον να γίνει ταυτόσημο με τον εαυτό του. Σε αυτό το σημείο δικαιώνεται ο Zizek όταν λέει ότι: "This
is what Lacan means when he says that "Woman doesn’t exist: Woman qua
object is nothing but the materialization of a certain bar in the symbolic
universe-witness Don Giovanni"[3].
Το αντικείμενο που
«δεν υπάρχει» δεν εξαφανίζεται από το οπτικό μας πεδίο. Το στοιχειώνει και
προσλαμβάνει απίστευτες διαστάσεις στον χωροχρόνο μας. Είναι παντού και
πουθενά. Θα ήταν προτιμότερο να παραδεχτούμε ότι αν «η Γυναίκα δεν υπάρχει»
τότε απλώς είναι παντού! Η παράδοση, άνευ όρων της Εύας γίνεται άμεσα στη σαγήνη μιας φράσης
του ομιλ-όντος φιδιού: «Δεν θα πεθάνετε…». Στην μυστηριώδη αυτή φράση
συνυπάρχει το απέθαντο της θεϊκής ολότητας με την αντανάκλαση μιας ολικής
θετικότητας στο διηνεκές. Αυτή είναι η παγίδα που αγκιστρώνει το βλέμμα της και
όχι η δήθεν αλήθεια των λόγων του φιδιού. Άλλωστε το «ως Θεοί» δεν
επαληθεύεται. Αφού τρώνε τον καρπό της ολικής γνώσης (ενός καλόκακου πλήρως
νοήματος) τα μάτια τους ανοίγουν από μόνα τους στην έλλειψή τους. Μια έλλειψη
που κάνει την ανεπάρκεια της ύπαρξης να φαντάζει σαν απελπιστική στέρηση. Οι
πρωτόπλαστοι κρύβονται στα φυλλώματα του δέντρου και γίνονται οι ίδιοι το
δένδρο στο οποίο κρύβονται. Το σώμα τους γίνεται ο κορμός του και το φύλο τους
μπερδεύεται με τα φύλλα του δένδρου. Αυτή η αδιαφοροποίητη περιβολή αντί να
τους επενδύει με νέα λεκτικά περιβλήματα τους απογυμνώνει κι άλλο. Είναι
«γυμνοί» όπως το φίδι. Το μη-υπαρκτό (το φίδι που μιλάει) γίνεται το μόνο
υπαρκτό. Πέφτουν στο σφάλμα και συγχέονται στον τόπο του σφάλματος. Έγιναν ο
καρπός που έφαγαν και ομοιώματα του φιδιού που τους προέτρεψε να φάνε. Η
φαντασιακή ταύτιση εκδιπλώνεται σε όλο της το μεγαλείο στον κήπο της Εδέμ.
(Εδέμ: σημαίνει απόλαυση).
 |
| photo gianpal333 |
Το Πνεύμα τι ρόλο διαδραματίζει σε αυτήν την Πτώση; Ο Zizek αναφέρει: "What
is “Spirit” at its most elementary? The “wound” of nature: the spirit of human
subjectivity is the power of differentiating, of “abstracting”, of tearing
apart and treating as free-standing what in reality is part of an organic
unity. Spirit is nothing but the process of the elaboration (“mediation”) of
this immediacy, of withdrawing-into-itself or “taking off” from it, of
alienating itself from it. Spirit’s return-to-itself creates the very dimension
to which it returns"[4].Το Πνεύμα δεν είναι τραυματική πληγή αλλά πνοή ζωής. Αυτή είναι η απειροελάχιστη ζώσα
διαφορά για να μην απομείνει το Πνεύμα χωρίς την πνοή του σε ένα ασφυκτικό
κλοιό που διαιωνίζει τους κύκλους του τραύματος ως κύκλους του αιτήματος.
Οι
κύκλοι του αιτήματος δεν βγάζουν στην επιθυμητική ροή. Απλά γίνονται ουρλιαχτά
για «όρια!» και εγκλήματα των δήθεν ειδικών περί ψυχής. Ο πήχης όλο και
ανεβαίνει όσο κι αν τον πηδάτε και η επιθυμία ψυχορραγεί ανάμεσα στα σκέλια
σας…
Έραναν
τον τάφο…
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ,http://psychiama.blogspot.gr/2017/04/zizek-simulacrum-2_9.html,
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ,http://psychiama.blogspot.gr/2017/04/zizek-simulacrum-1.html
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ,http://psychiama.blogspot.gr/2017/04/zizek-simulacrum-1.html
[1] Ibid., p.47.
[2] Slavoj Zizek, Trouble in Paradise, From the end of
history to the end of capitalism (London: Penguin Books,2014), p.86.
[3] Slavoj Zizek, For They Know Not What They Do; Enjoyment as a
Political Factor, 2nd
edn (New York: Verso, 2002), p.112.
